Η σχέση μου με την Πληροφορική και τις νέες τεχνολογίες... Αναμνήσεις ... (Μιχάλη Πολίτη, Αναπληρωτή Καθηγητή)

Πολλοί, στα 29 χρόνια που υπηρετώ στο ΤΞΓΜΔ του Ιονίου Πανεπιστημίου, αναρωτήθηκαν πώς διαμορφώθηκε η σχέση μου με τις νέες τεχνολογίες, γιατί επένδυσα τόσο πολύ στη διαμόρφωση εργαστηρίων πληροφορικής στο Μέγαρο Καποδίστρια, το Panton, το Καλυψώ, το Γαλλικό και τέλος στον Ασκληπιό. Επίσης, αρκετοί αναρωτήθηκαν γιατί επιμένω τόσο πολύ στη χρήση υπολογιστικών εργαλείων, όταν διδάσκω και όταν εξετάζω Μετάφραση.

Σκέφτηκα, λοιπόν, να συγκεντρώσω τις ερωτήσεις που μου έχουν τεθεί κατά καιρούς και να δώσω μιαν απάντηση, η οποία, όπως συνειδητοποιώ, αποτελεί παράλληλα και μια εξιστόρηση της εισαγωγής της Πληροφορικής στο Τμήμα.

Όταν το 1987 επισκέφτηκα το κτήριο που βρίσκεται πίσω από το Μέγαρο Καποδίστρια, είδα στον πρώτο όροφο, δεξιά, μια αίθουσα στην οποία υπήρχαν γραφομηχανές, στις οποίες ασκούνταν οι τότε φοιτητές στο «τυφλό σύστημα». Η διδάσκουσα, η Ντιάνα Αργυροκαστρίτη, μου εξήγησε ότι οι φοιτητές οφείλουν να γνωρίζουν «τυφλό σύστημα», εφόσον θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη μετάφραση. Η συζήτηση με τη Μαίρη Αργυροκαστρίτη με είχε γυρίσει πίσω αρκετά χρόνια, καθώς είχα θυμηθεί τη μητέρα μου, η οποία μετέφραζε από τα Ελληνικά στα Αγγλικά, στο πλαίσιο του προγράμματος Foster Parents της αμερικανικής βοήθειας, χρησιμοποιώντας κι αυτή το «τυφλό σύστημα». 

Λίγες ημέρες αργότερα γνώρισα τον Νίκο Αλεξανδρή, ο οποίος δίδασκε στο ΤΞΓΜΔ Πληροφορική. Με τον Νίκο, θυμάμαι, είχαμε κάνει πολλές συζητήσεις. Αυτός μου έμαθε πάρα πολλά σχετικά με την επιστήμη του. Λίγο καιρό αργότερα (τέλη της δεκαετίας του ΄80 ή αρχές τις δεκαετίας του ΄90) ένας φοιτητής του Τμήματος, ο Γιάννης Σαριδάκης μου ανέφερε ότι συνεργάζεται με μεταφραστικά γραφεία των Ηνωμένων Πολιτειών μέσω email. Η πληροφορία αυτή μου έκανε μεγάλη εντύπωση, καθώς από τη μέχρι τότε εμπειρία μου ως επαγγελματίας μεταφραστής γνώριζα ότι η αποστολή μεταφράσεων γινόταν μέσω ταχυδρομείου (Express και συστημένο). Είχα αρχίσει να συνειδητοποιώ πλέον ότι είχαμε περάσει σε μιαν άλλη εποχή, ότι η γραφομηχανή σιγά-σιγά θα περνούσε τη σκυτάλη στους προσωπικούς υπολογιστές.

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 έκανα την πρώτη μου επένδυση: αγόρασα ένα προσωπικό υπολογιστή μάρκας Schneider, ο οποίος λειτουργούσε με δύο δισκέτες. Στη μια ήταν εγκατεστημένο το MS-DOS 3.1 και στο άλλο το Works της Microsoft. Ακόμη θυμάμαι το δέος που ένιωθα όταν πληκτρολογούσα! Με τον καιρό εξοικειώθηκα με το λογισμικό και άρχισα να δημιουργώ τα πρώτα μου αρχεία. Η παλιά μου ηλεκτρική Olivetti, κατασκευασμένη στην Ανατολική Γερμανία, με την οποία συνέγραψα τη διδακτορική μου διατριβή, μπήκε στη θήκη της κι από τότε βρίσκεται σε ένα πατάρι του σπιτιού μας. Τέρμα η πληκτρολόγηση με «μαργαρίτα», τέρμα οι αλλαγές μελανοταινιών, τέρμα το σβήσιμο των λαθών, τέρμα η καταστροφή του χαρτιού όταν ήθελα να αλλάξω ή να προσθέσω κάτι!!

Παράλληλα, το ΤΞΓΜΔ, χάρη στις ενέργειες του Νίκου Αλεξανδρή προμηθεύτηκε τους πρώτους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Η προμήθεια πρέπει να έγινε σε δύο δόσεις, καθώς στη μια αίθουσα υπήρχαν οι «παλιοί» υπολογιστές και στην άλλη οι «καινούργιοι», οι οποίοι λειτουργούσαν με επεξεργαστές 286 ή 386… στα 12 ή 33 MHz!! Οι παλαιοί έπαιρναν δισκέτες διαμέτρου 5 1/4 ιντσών

χωρητικότητας ... 360 Kilobytes (!) και οι καινούργιοι δισκέτες διαμέτρου 3,5" χωρητικότητας ... 720 Kilobytes (!). Αργότερα εμφανίστηκαν οι δισκέτες 1,2 χωρητικότητας ... 1,2 Megabites (!).

Κάποια στιγμή, επειδή η διαμόρφωση των δύο αιθουσών δεν επέτρεπε την πραγματοποίηση μαθημάτων σε μεγάλα, για την εποχή εκείνη, ακροατήρια, πρότεινα στη Γενική Συνέλευση να ρίξουμε τη μεσοτοιχία που χώριζε τις δύο αίθουσες πληροφορικής και να διαμορφώσουμε μια μεγάλη, κάτι το οποίο έγινε. Θυμάμαι ότι ήμουν παρών σε όλη τη διαδικασία και βοήθησα τον διάδοχο του Νίκου να εγκαταστήσουμε πάλι τους Η/Υ.

Την ίδια περίπου εποχή διαμορφώθηκε στο Μέγαρο Καποδίστρια, στον χώρο όπου βρίσκονταν μέχρι πρότινος οι θυρίδες των διδασκόντων (μεταξύ Γραμματείας και «Γραφείου Προέδρου»), ένας χώρος, στον οποίο εγκαταστάθηκε ένας Η/Υ, συνδεδεμένος με το διαδίκτυο. Επανάσταση!! Ανακάλυψα έναν άλλο κόσμο! Απέκτησα κι εγώ το προσωπικό μου email κι άρχισα να εντοπίζω δικτυακούς τόπους με υλικό χρήσιμο για μεταφραστές και πολλά άλλα. Θυμάμαι ότι παίρναμε σειρά για να χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο. Τότε έμαθα και την εντολή PrtScn και άρχισα να αποθηκεύω στις δισκέτες μου το περιεχόμενο της οθόνης στην οποία δούλευα. 

Κάποια στιγμή, όταν το Τμήμα απέκτησε τους πρώτους προτζέκτορες, σκέφτηκα ότι θα ήταν χρήσιμο για τους φοιτητές να αρχίσω να τους παρουσιάζω αυτά που έβρισκα στο διαδίκτυο. Έτσι, από τη δεκαετία του ΄90 εισήγαγα στο μάθημά μου υλικό που είχα εντοπίσει στο διαδίκτυο. Ελλείψει σύνδεσης με το διαδίκτυο στις αίθουσες διδασκαλίας, το μάθημα γινόταν αποκλειστικά με προβολή διαφανειών, στις οποίες πρόβαλα το αποτέλεσμα της καταγραφής στιγμιότυπων της οθόνης μου. Οι φοιτητές της εποχής εκείνης άρχισαν να μυούνται στη χρήση του διαδικτύου με προβολή διαφανειών! Αναρωτιέμαι αν είχαν χρησιμοποιήσει μέχρι τότε το διαδίκτυο! 

Παράλληλα, χρησιμοποιώντας τον επεξεργαστή κειμένου του Works, άρχισα να δημιουργώ αρχεία wps στα οποία εισήγαγα πίνακα με δύο στήλες. Στην αριστερή στήλη παρέθετα το προς μετάφραση κείμενο και τη δεξιά την άφηνα κενή, ώστε οι φοιτητές να γράφουν τη μετάφρασή τους στην τάξη. Δεν θυμάμαι πώς έφτασα στη διαμόρφωση αυτού του περιβάλλοντος εργασίας. Ίσως είχα εμπνευστεί από το αναλόγιο εγγράφων που είχα δίπλα από τον Η/Υ μου. Πάντως, από τότε είχα αντιληφθεί ότι από εργονομική άποψη, η διαμόρφωση του εγγράφου σε δύο στήλες εξυπηρετούσε πολύ τον μεταφραστή, καθώς το βλέμμα του δεν ήταν υποχρεωμένο να κάνει παλινδρομικές κινήσεις μεταξύ του βιβλίου, το οποίο βρισκόταν επάνω στο γραφείο του, και της οθόνης του. 

Προς τα τέλη της δεκαετίας του ΄90 (μάλλον το 1997) η Γενική Συνέλευση του ΤΞΓΜΔ αποφάσισε να μεγαλώσει ακόμη περισσότερο ο χώρος του Εργαστηρίου Πληροφορικής, ρίχνοντας τη μεσοτοιχία που χώριζε την Αίθουσα Πληροφορικής από την εγκαταλελειμμένη – πλέον- Αίθουσα Γραφομηχανών. Έτσι, διαμορφώθηκε το πρώτο Εργαστήριο του ΠΜΣ «Επιστήμη της Μετάφρασης», στο οποίο εγκαταστήσαμε σύγχρονα για την εποχή τους μηχανήματα. Το Τμήμα είχε αρχίσει να αντιλαμβάνεται τη σπουδαιότητα της χρήσης «νέων τεχνολογιών» στη μετάφραση.

 Το 2000 είχα την τύχη να μετάσχω σ’ ένα συνέδριο που είχε διοργανώσει η παγκοσμίου φήμης Σχολή Μετάφρασης και Διερμηνείας της Γενεύης. Σ’ ένα διάλειμμα βρήκα την ευκαιρία και επισκέφτηκα τους χώρους διδασκαλίας και τον χώρο της βιβλιοθήκης. Εντυπωσιάστηκα! Η διδασκαλία της μετάφρασης γινόταν σε αίθουσες που διέθεταν Η/Υ συνδεδεμένους με το διαδίκτυο, ενώ στη βιβλιοθήκη υπήρχαν πάρα πολλές θέσεις εργασίας Η/Υ στις οποίες ασκούνταν οι φοιτητές. Επίσης, στον ίδιο χώρο υπήρχαν θέσεις εργασίας με multimedia εφαρμογές για την εκμάθηση ξένων γλωσσών, καθώς και καμπίνες διερμηνείας για την άσκηση των φοιτητών! Οι εικόνες αυτές καρφώθηκαν στη μνήμη μου και έθεσα ως σκοπό να γίνει κάτι ανάλογο και στην Κέρκυρα! 

Η ευκαιρία προσφέρθηκε όταν εγκατασταθήκαμε στο «Γαλλικό». Μετείχα στον σχεδιασμό χωροθέτησης των λειτουργιών. Όταν είδα την μεγάλη αίθουσα κάτω από τη στέγη, θυμήθηκα τη Γενεύη! Το όραμά μου, θα γινόταν πραγματικότητα, ακόμη κι αν το αποτέλεσμα δεν θα ήταν εφάμιλλό της! Περιμετρικά, επειδή λόγω της κλίσης της στέγης το ύψος ήταν χαμηλό θα τοποθετούνταν οι 25 Η/Υ που είχαν αγοραστεί με τα κονδύλια του Κοινού Ελληνογαλλικού Μεταπτυχιακού «Επιστήμες της Μετάφρασης – Μεταφρασιολογία και Γνωσιακές Επιστήμες» και στη μέση τα κινητά βιβλιοστάσια, στα οποία θα τοποθετούνταν τα λεξικά και οι εγκυκλοπαίδειες. Έτσι, όταν ένας φοιτητής θα ήθελε να εκπονήσει μια μετάφραση ή την πτυχιακή του εργασία, θα είχε στη διάθεσή του όχι μόνο τους πόρους του διαδικτύου, αλλά και το υλικό της βιβλιοθήκης των λεξικών του Τμήματος. 

Χάρη στην προσωπική δουλειά της Ιωάννας Ανεμογιάννη και του Σπύρου Μουρίκη, και με τη βοήθεια μεταπτυχιακών φοιτητών, ο χώρος άρχισε να λειτουργεί και να συγκεντρώνει φοιτητές από το πρωί μέχρι το βράδυ! Σ’ αυτόν τον χώρο πραγματοποιούσαν, επίσης, την άσκησή τους φοιτητές στο πλαίσιο του ΕΝΟΠΟΤΕΜ, μέχρι που αποφασίζεται, λόγω της οικονομικής κρίσης, να μετακομίσουμε στα κτήρια του πρώην Ψυχιατρείου Κέρκυρας… Πανικός και θλίψη! Ψάχνω τους υπολογιστές και τους βρίσκω στον διάδρομο του κτηρίου Ιπποκράτης. Η Πρύτανης μου λέει ότι δεν υπάρχει χώρος για να μπουν αλλού! Θυμώνω, αλλά διατηρώ την ψυχραιμία μου. Της εξηγώ ότι δεν νοείται εργαστήριο πληροφορικής σε διάδρομο! Της ασκώ πίεση, ασφυκτική πίεση. Την υποχρεώνω, με τη βοήθεια του συζύγου της, ο οποίος παραβρέθηκε σε μια συζήτησή μας, να εγκαταστήσει τους υπολογιστές σε αίθουσα διδασκαλίας. Τους τοποθετεί αρχικά στην Αίθουσα Α3. Στην ίδια αίθουσα τοποθετεί και τις καμπίνες διερμηνείας. Σύγχυση! Συνάδελφοι αντιδρούν. Οι υπολογιστές μεταφέρονται στην Αίθουσα Πληροφορικής του κτηρίου Ασκληπιός και στην Αίθουσα Λεξικών του κτηρίου Ιπποκράτης.

Χάρη στον αγαπητό συνάδελφο Σπύρο Μουρίκη, το Εργαστήριο Πληροφορικής άρχισε να σουλουπώνεται. Αυτός συνέχισε να κάνει τα μαθήματα Πληροφορικής κι εγώ τα μαθήματα Οικονομικής, Νομικής και Πολιτικής Μετάφρασης από τα Γαλλικά στα Ελληνικά.

Στον ίδιο χώρο συνέχισα να πραγματοποιώ τις εξετάσεις μου, οι οποίες από την αρχή του 21^ου αιώνα γίνονται ως εξής: οι φοιτητές συνδέονται στο διαδίκτυο, ανοίγουν αρχείο σε κειμενογράφο, στον οποίο  έχουν δημιουργήσει πίνακα με δύο στήλες, τους εκφωνώ το θέμα (να εντοπίσουν μια συγκεκριμένη ενότητα σε κείμενο που βρίσκεται στον δικτυακό τόπο γαλλικού οργανισμού, πχ Εθνοσυνέλευση), εκπονούν τη μετάφρασή τους (χρησιμοποιώντας τα λεξικά τους και τους πόρους του διαδικτύου), την οποία οφείλουν να στείλουν στο προσωπικό μου email. Δεν φεύγουν από την αίθουσα αν δεν βεβαιωθώ ότι το μήνυμά τους έφτασε και διαβάζεται.

Η τελευταία μου καινοτόμος εμπειρία ήταν η πραγματοποίηση το 2013, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Montpellier, μαθήματος μετάφρασης με ηλεκτρονική συνδιδασκαλία. Η σύλληψη σχετικά απλή: μία τάξη στο Montpellier, μία τάξη στην Κέρκυρα, μία διδάσκουσα (η κ. Ελίζα Χατζηδάκη) στο Montpellier κι ένας διδάσκων στην Κέρκυρα. Για την επικοινωνία και την υλοποίηση του εγχειρήματος χρησιμοποιήσαμε τα διαθέσιμα εργαλεία: Skype και Google Drive… Τα πορίσματά από αυτή την εμπειρία παρουσιάστηκαν το 2014 σε διεθνές συνέδριο, στο οποίο τιμώμενο πρόσωπο ήταν ο Ομότιμος Καθηγητής Jean Delisle.

Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα, αλλά περιορίζομαι σ’ αυτά…

Με την ευκαιρία, τελειώνοντας αυτό το κείμενο, θα ήθελα να ευχαριστήσω όσες και όσους με βοήθησαν να γνωρίσω τον μαγικό κόσμο των νέων τεχνολογιών και μου στάθηκαν στην επιθυμία μου να εκδηλώσω τη δημιουργικότητα μου σ’ αυτό το πεδίο.

Πιο πολύ, όμως, ευχαριστώ τους φοιτητές που παρακολούθησαν τα μαθήματά μου, θέλοντας να πιστεύω ότι αυτά που τους μάθαινα τους φάνηκαν κάποια στιγμή χρήσιμα.