Vinay & Darbelnet (1958): Συγκριτική Γλωσσολογία και Μετάφραση (Μιχάλη Πολίτη, Αναπλ. Καθηγητή, ΤΞΓΜΔ, Ιόνιο Πανεπιστήμιο)

"Οι μέχρι τότε προσεγγίσεις ήταν σαφώς πιο «κειμενοκεντρικές», καθώς εστίαζαν ως επί το πλείστον στη σχέση του κειμένου αφετηρίας με το κείμενο αφίξεως ή σε φαινόμενα που «αποτυπώνοταν» στο μετάφρασμα. Μεταξύ των εκφραστών αυτής της προσέγγισης ήταν οι Vinay και Darbelnet οι οποίοι από τη δεκαετία του ’50 στο μνημειώδες έργο τους Stylistique comparée du français et de l’anglais, βασιζόμενοι στο έργο των γλωσσολόγων των αρχών του 20ου αιώνα de Saussure και Bally, υποστήριζαν ότι η μετάφραση δεν είναι τέχνη, αλλά ακριβής επιστήμη, που διαθέτει τις ιδιαίτερες «τεχνικές» της (ουσιαστικά πρόκειται για μεθόδους) και τα δικά της «προβλήματα» (Vinay & Darbelnet, 1958: 23). Τονίζοντας εξαρχής ότι η προσέγγισή τους εντάσσεται στο πλαίσιο της Συγκριτικής Γλωσσολογίας, βασιζόμενοι στην έννοια της μεταφραστικής μονάδας (Vinay & Darbelnet , 1958: 36-43) και κινούμενοι σε τρεις άξονες: το λεξιλόγιο (lexique), τη συναρμογή (agencement) και το μήνυμα (message), υποστηρίζουν ότι οι μεταφραστές επιλέγουν μεταξύ των ακόλουθων επτά τεχνικών την πιο κατάλληλη: το δάνειο (emprunt), το έκτυπο (calque), την κατά λέξη μετάφραση (traduction littérale), τη μετάταξη (transposition), τη μετατροπία (modulation), την ισοδυναμία (équivalence) και την προσαρμογή (adaptation). Σύμφωνα με αυτούς τους δύο συγκριτικούς γλωσσολόγους, τη στιγμή της μετάφρασης ο μεταφραστής προσεγγίζει δύο γλωσσικά συστήματα, αυτό της γλώσσας αφετηρίας και αυτό της γλώσσας αφίξεως. Μπροστά στα μάτια του έχει ένα σημείο αφετηρίας και επεξεργάζεται ένα σημείο αφίξεως, δηλαδή ένα κείμενο προς μετάφραση, το οποίο είναι διατυπωμένο βάσει των κανόνων της γλώσσας αφετηρίας, και αναζητά τα κατάλληλα γλωσσικά μέσα για να βρει την κατάλληλη λύση. Χωρίς να κάνουν αναφορά στις νοητικές διεργασίες που συντελούνται στον εγκέφαλο του μεταφραστή, αναφέρουν ότι ο μεταφραστής αφού:

• διερευνήσει το περιεχόμενο του κειμένου,
• αξιολογήσει το περιγραφικό (descriptif), το συγκινησιακό (affectif) και το διανοητικό (intellectuel) περιεχόμενο των μεταφραστικών μονάδων που έχει απομονώσει,
• προβεί σε ανάπλαση της περίστασης στην οποία αναφέρεται το μήνυμα και
• αξιολογήσει την υφολογική παράμετρο του προς μετάφραση κειμένου,

οδηγείται στη λύση, δηλαδή στη μετάφραση. Σημειώνουν μάλιστα ότι σε ορισμένες περιπτώσεις φθάνει σ’ αυτή τόσο γρήγορα, που έχει την αίσθηση ότι προκύπτει αυτομάτως. Η μεταφραστική διαδικασία ολοκληρώνεται με τον έλεγχο του μεταφράσματος, δηλαδή τον έλεγχο μήπως έχει ξεχάσει κάποια από τα στοιχεία της γλώσσας αφετηρίας (Vinay & Darbelnet, 1958: 46). Όπως διαπιστώνουμε από αυτές τις αναφορές, οι οποίες προκύπτουν και από το υπόλοιπο έργο τους, προφανώς επηρεασμένοι από την επιστημονική σκέψη της εποχής εκείνης (συμπεριφορισμός), αποφεύγουν κάθε αναφορά στις νοητικές διεργασίες που συντελούνται κατά την παραγωγή μεταφραστικού έργου. Εάν εμβαθύνουμε και αναλύσουμε τις τεχνικές που προτείνουν υπό το πρίσμα της σύγχρονης μεταφρασιολογικής σκέψης, θα διαπιστώσουμε ότι ουσιαστικά δεν προτείνουν στρατηγικές, τεχνικές ή μεθόδους τις οποίες χρησιμοποιεί συνειδητά ένας μεταφραστής, αλλά πορίσματα που προέκυψαν από τη συγκριτική μελέτη πρωτοτύπων κειμένων και των μεταφρασμάτων τους, χρησιμοποιώντας ως γλώσσες εργασίας την Αγγλική και τη Γαλλική. Από πουθενά δεν προκύπτει ότι η έρευνά τους βασίστηκε σε αποτελέσματα ερευνών με αντικείμενο τη μελέτη των στρατηγικών και των τεχνικών που υιοθετούν οι μεταφραστές διαρκούσης της μεταφραστικής διαδικασίας. Η προσέγγισή τους είναι γλωσσολογική. Μελετούν το αποτέλεσμα της διασταύρωσης δύο γλωσσών (της Αγγλικής και της Γαλλικής, δύο γλωσσών με πολλά κοινά στοιχεία) και όχι την ίδια τη μεταφραστική πράξη, δηλαδή τις νοητικές διεργασίες που συντελούνται κατά τη διάρκειά της.

Παρόλα αυτά, το εγχείρημα τους αποτέλεσε σταθμό στη μεταφραστική σκέψη της δεκαετίας του ’50, και γενικότερα του 20ου αιώνα, καθώς ήταν από τους πρώτους που διατύπωσαν την άποψη ότι η Μετάφραση αποτελεί ακριβή επιστήμη και όχι τέχνη, ότι αποτελεί ουσιαστικά κλάδο της Γλωσσολογίας κι ότι η μελέτη της μπορεί να πραγματοποιηθεί κάνοντας χρήση των εννοιών και των εργαλείων της Γλωσσολογίας. Από τότε όμως έχει περάσει περίπου μισός αιώνας και η επιστημονική σκέψη έχει πραγματοποιήσει άλματα."


Πηγή: Πολίτης Μιχάλης, Ζητήματα γνωσιακής προσέγγισης της διδακτικής της μετάφρασης, Εκδόσεις ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ, Αθήνα, 2012, σελ. 22-25

http://www.academia.edu/2280493/_